ارزیابی آرای مفسران فریقین از واژه امانت الهی در آیه ۷۲ سوره احزاب

به گزارش پایگاه خبری و رسانه ای حوزه های علمیه خواهران، نشست پژوهشی با عنوان «ارزیابی آرای مفسران فریقین از واژه امانت الهی در آیه ۷۲ سوره احزاب» توسط معاون پژوهش مدرسه علمیه الزهرا(س) زنجان برگزار شد.

در این نشست، سرکار خانم طاهری نژاد، از اساتید رشته تفسیر و  محقق و پژوهشگر مدرسه علمیه الزهرا(س)، به آیه ۷۲ سوره احزاب اشاره کرد و این آیه را یکی از آیات مهم در بیان مقام والای انسان دانست و گفت: خداوند در آیه امانت می فرماید: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا؛ ا آن امانت را بر آسمانها زمین و کوه ها عرضه کردیم. پس آنها از تحمل آن امتناع کردند و ترسیدند و انسان آن را حمل کرد و انسان ستم پیشه و جاهل بود».تاکنون برای تفسیر واژۀ امانت در این آیه، مصداق های متفاوت و زیادی بیان شده است. واژه شناسان در برخی موارد آن را  به معنای ضد خیانت گرفته اند و برخی آن را ودیعه ثقه و امان معنا کرده اند.

این استاد رشته تفسیر در تبیین علت ستم پیشه بودن انسان در آیه، عنوان کرد: با توجه به آیه، استعداد تحمل امانت فقط در انسان وجود دارد؛ اما بسیاری از انسانها این مقام را نشناختند و با نرسیدن به آن نسبت به خود ظلم کردند و از این نظر مصداق ظلوم و جهول گشتند.

طاهری نژاد، در تفسیر دقیق این آیه به آیه  ۷۳ سوره احزاب اشاره کرد و افزود: این آیه کمتر با آیه بعدی تفسیر می شود که می فرماید: «لِیُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ وَیَتُوبَ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا ؛ هدف این بود که خداوند مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را از مؤمنان جدا سازد و آنان را عذاب کند و خدا رحمت خود را بر مردان و زنان با ایمان بفرستد؛ خداوند همواره آمرزنده و رحیم است»، در صورتی که به نظر می رسد آیه ۷۳ با توجه به لام تعلیلی که در ابتدای آن آمده برای تفسیر مفهوم «امانت» راهگشاست.

وی در ادامه اظهار داشت: برای تفسیر امانت در آیه مذکور با تحلیل تفاسیر و روایات مربوط به امانت و شواهد موجود در آیه ۷۳ سوره احزاب، بسیاری از مصادیق مذکور رد می شود؛ زیرا این امانت، امری مربوط به دین حق و مقسم انسانها به سه دسته، منافق مشرک و مؤمن است؛ اما بسیاری از مصادیق بیان شده برای امانت الهی، مقسم انسانها نیست. از سویی استعداد تحمل امانت الهی فقط در انسان وجود دارد. بنابراین مواردی که در سایر موجودات وجود دارد؛ مانند عقل در فرشتگان یا تکلیف در جنیان، را نمی توان به عنوان مصادیق امانت در نظر گرفت. پ

استاد رشته تفسیر ادامه داد: آنچه که علامه طباطبایی به عنوان مصداق امانت الهی بیان نموده کمال دین است؛ یعنی ولایت الهی که از سوی خداوند به خلیفه اش در زمین به ودیعه سپرده شد و دیگر موجودات استعداد پذیرفتن آن را نداشتند. در این باب هیچ موجودی شریک انسان نیست، اما انسانها به واسطه آن از هم متمایز می گردند و بالاترین حد آن به انسانهای کامل و خلفای الهی روی زمین، یعنی انبیاء و ائمه (ع) سپرده شده است. این نظر با استناد بـه دیگر آیات و تفاسیر ذیل آنها و روایات تقویت شده است و آن ولایت امیرالمؤمنین(ع) است. از این رو لقب ایشان در ادعیه و زیارات مأثور، «امین الله» است.