کرسی علمی كاركردشناسي نمادهاي منشي و رفتاري در فرآيند تمدن نوين اسلامي
پنجشنبه ۱ دى ۱۴۰۱ ساعت ۱۰:۵۶:۴۲
به گزارش معاون پژوهشی مدرسه علمیه فاطمیه(س)، در ابتدا دكتر حبيب زماني گفت: بحث نماد ها يك بحث گسترده‌اي است كه مقاله و كتاب‌هاي زيادي در اين حيطه نوشته شده است ولي سوال اينجاست آيا واقعا يك سري نمادها چه نقشي در تمدن اسلامي دارد، اينها بازي با كلمات نيست؟ نمادهايي كه مطرح مي‌كنيد هر كدام در چه جايگاهي قرار دارند؟ چقدر از نمادها براي تمدن اسلامي استفاده كرديم؟
دكتر شيرودي در ادامه گفت: چند نكته اصلاحي اين است كه بهتر است در ابتدا تعريفي از نماد مطرح شود و وقتي به تعريف جامع رسيديد و آن را تجزيه كنيد تا عملياتي كنيد و نكته بعدي اينكه نخ تسبيح در اينجا نيست كه اين نمادها چگونه به هم مرتبت هستند؟ يك پازلي در ذهن شما هست كه بايد آن را پياده كنيد و ارتباط بين آنها را بيان كنيد. مثلا نمادهايي كه در حرم‌ها و معماري‌ها وجود دارد كه ارتباطي بين اين نمادها و معماري‌ها وجود دارد كه بايد آن را تجزيه كرد و به نتيجه رسيد. نكته سوم اينكه وقتي ما از كاركرد صحبت مي‌كنيم بايد بتوانيم نمادها را نهادينه كنيم ولي به نظر مي‌رسد كه نهادينه نشده كه به عنوان نقشه راه و سنبُل جا نيفتاده و گاهي اشاره‌اي به آنها شده و وارد سبك زندگي نشده است و بايد وارد گفتارها و منش‌ها شود و جزئي از وجود هر فرد شود.
دبير كرسي در ادامه به جمع‌بندي پرداخت و گفت: جاي هر كدام از اين نمادها كجا هستند؟ آيا در نمادها تطبيق وجود دارد؟ نمادهايي كه ما داريم مثلا در پوشش كه آيا در اينها تطبيقي وجود دارد با نماده؟ آيا رنگ قرمز رنگ انقلاب است؟ يا مظلوميت امام حسين رنگ سبز است؟ يا رنگ سياه رنگ عزاداري است ؟ كه اگر به اينها پاسخ دهيد.
دكتر اسعدي در ادامه به نقدها پاسخ داد و گفت: در مورد اينكه آيا حجاب نماد است؟ حجاب به عنوان يك نماد ديني حساب مي‌شود و در تمدن غرب هم توجه و تقابل است اين به عنوان نماد حساب شده كه مورد تقابل قرار گرفته و در همه اديان پوشش خاصي نظير پوشش اسلامي را داريم و اساسا پوشش اسلامي لزوما يك پوشش منفك و جدايي از پوشش عمومي اقوام لحاظ نمي‌شود. مثلا شما مي‌توانيد لباس محلي قوم بلوچ را داشته باشيد با پوشش اسلامي، آن چيزي كه مساله است پوشش اسلامي ملاك‌هايي است كه در قالب فرهنگ اقوام اينها را پوشش مي‌دهند .لباس قومي هر محلي مي‌تواند در همين ملاك‌ها بگنجد. لذا فرهنگ اسلامي فرهنگ اقوام را درواقع هم‌پوشان است از اين جهت مساله مساله جدايي نيست اما اينكه امروز چادر و پوشش اسلامي خصوصا در جوامع غيراسلامي يك نمادي است يك مبحث جدايي مي‌باشد اما ناظر به اينكه فرموديد اين نمادها با رسوم محلي نقطه ثقل نمادها در بحث تمدن نوين اينجا بحثي كه ما استخراج كرديم براي نمادها لزوما ربط مصرحي به مساله تمدن نوين نداشتن و ما روي كليد واژه نماد تكيه كرديم. حالا اين آداب و رسوم محلي يك سري عناصر تاريخي، قوميتي هستند كه خيلي از آنها قراردادي هستند و عرف قومي خيلي با هويت ديني قرار نيست انطباق داده شوند و اون چيزي كه من فكر مي‌كنم اين نمادهايي كه اينجا فهرست مي‌شود عنصر اصلي آن هويت ديني است كه بعد هويت ديني كه برخي از كاركردهايش را در هويت ملي نشان مي‌دهد كه قرار است يك امت واحده‌اي بسازند. لذا اين آداب و رسوم محلي اينجا محلي در اعراب قاعده تمدن‌سازي ما لزوما تاثيري ندارد.
استاد اسعدي در پايان گفت: در پاسخ به صحبت‌هاي دكتر زماني طبيعتا اين نمادها به صورت جزئي و موردي خيلي در فرهنگ اسلامي كار شدند و آن چيزي كه بحث ما را متمايز مي‌كند نگاه تمدني به اين عناصر است اين كه شما بيان مي‌كنيد فراوان چند كتاب هم از اين نمادها هست ولي اينكه اينها را در گستره تمدن ببينيد يك بحث جدايي است شما ممكن است يك موضوعي را مثلا قالي‌بافي را در عرصه‌هاي مختلف بحث مي‌كنند شما با چه رويكردي قالي‌بافي را مي‌بينيد ما هم رويكردمان در بحث نمادها يك اجزاء آن حج يا روزه هست اون خط ربط تمدني مساله هست نه صرف يكي از مناسك ديني، نكته بعدي اينكه گفتند ممكنه بازي با كلمات باشد فكر كنم براي ما خيلي روشن است كه وقتي در مورد نماد صحبت مي‌شود، در مورد موضوعي صحبت مي‌كنيد كه در فرهنگ فرآيند نوين اثرگذار باشد و مساله اين است كه آيا اينها در اين فرآيند اثرگذار هستند يا نه! در پاسخ به اينكه گفتند وزن‌هاي اين عناصر نمادين متفاوت است؟ در پاسخ مي‌گوييم بله متفاوت است برخي‌ها پررنگ‌تر هستند و برخي‌ها كم‌رنگ‌تر، برخي كاركردهاي بيشتري دارند و در فهرست دسته‌بندي شدند. بايد به اين نكته توجه كنيم كه در فرآيند عناصر نمادين جامعه‌سازي با تمدن‌سازي هم‌زمان دنبال مي‌شوند و بدون جامعه آباد تمدني ساخته نمي‌شود اول با يك سري نمادها جامعه را اصلاح كنيم و هم‌زمان هم رويكرد تمدني را هم در نظر گرفت. ورزشكار سجده مي‌كند نماد است پس چقدر فرآورده آن را به جامعه تزريق كرديم بحث بسيار جاي كار دارد كه هر كدام از اينها بايد جدا كار شود.