نشست "شیعه در عصر انتظار"
سه شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۱ ساعت ۲۳:۰۸:۴۸به مناسبت آغاز امامت حضرت مهدی(عج)، معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهرا(س) با همکاری بنیاد مهدویت استان زنجان نشست پژوهشی «شیعه در عصر انتظار» با حضور حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر خدامراد سلیمیان؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ روز پنجشنبه، ۱۴ مهرماه، ساعت ۱۰ صبح برگزار کرد.
ایشان در ابتدا به بیان دوران عصر ظهور پرداختند:
ما در روان غیبت حضرت مهدی هستیم. عصر حضور که از ولادت حضرت آغاز می شود به دو دوره تقسیم می‌شود: دوره پیش از ظهور(دوره اختفاء؛ دوره پنج ساله)، دوره پس از ظهور
دوران ظهور را فعلا محل بحث نیست. در رابطه با غیبت حضرت مهدی بحث‌های مفصلی انجام شده و لازم است دوران غیبت و وقایع آن خوب تبیین شود.
دوران غیبت حضرت به صورت قطع و مسلم باید اتفاق می‌افتاد. پیامبر اسلام(ص) و سایر ائمه فرمودند: برای مهدی موعود یک دوره پنهان زیستی قبل از ظهور است. غیبت بر اساس روایات معصومین به دو صورت قابل تحلیل است.
1. ناپیدایی
2. ناشناسی
در روایات آمده: «وَ عَنْ عَبَّادِ بْنِ يَعْقُوبَ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ اَلرَّيَّانِ بْنِ اَلصَّلْتِ قَالَ: سَمِعْتُ اَلرِّضَا عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: اَلْقَائِمُ لاَ يُرَى جِسْمُهُ وَ لاَ يُسَمَّى بِاسْمِهِ».
در کنار این دسته روایات احادیث دیگری آمده است. امام صادق(ع) در حديثى مى‌فرمايد: «لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ يَشْهَدُ فِى إِحْدَاهُمَا الْمَوَاسِمَ يَرَى النَّاسَ وَ لَا يَرَوْنَهُ»
می‌توان به هر دو دیدگاه اعتنا کرد. جمع بین این دو دسته روایات به این شکل است که حضرت به حسب شرایطی که در آن قرار می‌گیرد به اذن خدا گاهی به گونه‌ای هست که دیده نمی‌شود و گاهی دیده می‌شود ولی شناخته نمی‌شود.
برای غیبت بحث‌های متنوعی است. بحث انواع غیبت در دو مرحله است:
1. دوره 69 ساله و غیبت کوتاه مدت(صغری) از سال 260 تا 329 که در ان دوران به واسطه نواب خاص با مردم در ارتباط بود از سال 329 غیبت کبری آغاز شد و تا امروز ادامه خواهد داشت.
فلسفه غیبت
1. حفظ جان امام
در رابطه با غیبت حکمت و فلسفه‌های مطرح شده است. در این باره روایتی آمده: «زراره»، يكى از ياران امام صادق(علیه السلام) مى گويد: امام صادق(علیه السلام) فرمود: امام منتظر، پيش از قيام خويش مدّتى از چشم‌ها غايت خواهد شد. عرض كردم: چرا؟ فرمود: بر جان خويش بيمناك خواهد بود.
شرایط ائمه متفاوت است شرایط امام حسین(ع) به گونه‌ای بود که اگر در معرض شهادت قرار نگیرد نهال نوپای اسلام به خطر می‌افتد. در شرایطی است که بذل جان توجه عقلانی دارد.
2. امتحان انسان‌ها
از دیگر حکمت‌های غیبت؛ آزمایش مردم است. در قرآن نیز آمده «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ» انسان‌ها به حسب تفاوت‌های آن‌ها و جنسیت و شرایط زیستی امتحانات متفاوتی دارند.
همچنین در قرآن آمده: « لِيَمِيزَ اللّه الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَيَجْعَلَ الْخَبِيثَ بَعْضَهُ عَلى بَعْضٍ فَيَرْكُمَهُ جَمِيعاً فَيَجْعَلَهُ فِى جَهَنَّمَ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ»
در روایات هست که انسان‌ها صبح با ایمان هستند و وقتی به خانه برمی‌گردند ایمان ندارند. نگهداشتن اعتقادات و باورها خیلی اهمیت دارد. هر چه امتحان سخت‌تر؛ نشان می‌دهد کسی که امتحان می‌دهد جایگاه بالایی دارد.
تعبیرهایی که در روایات درباره انتظار رفته حکایت از عمل و رفتار می‌کند. از جمله نبی مکرم اسلام صلی الله عليه و اله می‌فرمودند: «افضل اعمال أمّتی انتظار الفرج»؛ یا اینکه می‌فرماید: أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِي اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ .
نتیجه این برداشت با نظرات عده‌ای که انتظار را به سکوت تعبیر می‌کنند هم‌خوانی ندارد.
بنیان‌های انتظار
1. قانع نبودن بر وضع موجود؛
2. ترسیم وضع مطلوب؛
3. حرکت از وضع موجود به سمت وضع مطلوب؛ این معنای دقیق انتظار است.
باید به این حس برسیم که حضرت ناظر بر اعمال ما هستند و مسئولیت‌های خود را در دوران غیبت بشناسیم و به تناسب شناخت، رفتار ما بهتر خواهد شد. در نهایت اینکه اگر نمی‌توانیم از الطاف حضرت استفاده کنیم اولا باید ظرف وجود سالمی داشته باشیم و دوم اینکه از سمت و جهت‌گیری ظرف وجودی اطمینان حاصل کنیم.