کرسی علمی ترویجی نمادشناسی در ساختار تمدن نوین اسلامی
شنبه ۱۸ تير ۱۴۰۱ ساعت ۲۳:۴۹:۱۷کرسی علمی ترویجی نمادشناسی در ساختار تمدن نوین اسلامی بر مبنای اندیشه آیت‌الله‌خامنه ای در تاریخ 15 تیرماه 1401 با همکاری مرکز پژوهشی تمدن اسلامی پیامبراعظم(ص) با ارائه استاد محمدمصطفی اسعدی استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایران عضو مرکز تمدن پژوهشی پیامبر اعظم(ص) ناقدان حجت الاسلام و المسلمین دکتر امیرمحسن عرفان و دکتر مرتضی شیرودی و دبیر علمی صفر سفیدرو به صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش معاون پژوهشی مدرسه علمیه فاطمیه(س) استاد محمدمصطفی اسعدی در ابتدا به نگاه تمدنی اشاره کرد و گفت: همانگونه که شناخت اندیشه یک فیلسوف نیازمند نگره فلسفی است شناخت نوع تفکر یک اندیشمند تمدن نگرنیز نیازمند نگاه تمدنی است شناخت منظومه فکری رهبر معظم انقلاب به عنوان یک عالم تمدنی نیازمند همین نگاه است و بدون آن نمی‌توان درک دقیقی از این مسئله داشت.
دکتر اسعدی درخصوص نماد چنین بیان کرد: نماد و گزاره‌های مرتبط با آن، بازه‌ی گسترده‌ای در میادین متنوع پژوهشی از هنر تا ادبیات، معماری، ارتباطات و رسانه و حتی تفسیر قرآن را در برگرفته و پژوهشگران این رشته‌ها و شاخه‌های دانشی را به بررسی چیستی و چگونگی آن در رشته‌ی تخصصی خود وا داشته است که بیان هر کدام آن‌ها به فضای علمی خود تعلق دارد، برای ما در این حوزه، التفات به اشتمال و اشتراک اجمالی مباحث این موضوع در آن میادین دانشی، با مباحث فرهنگ و تمدن به طور کلی و فرهنگ و تمدن اسلامی به خصوص ضروری است زیرا به نظر میرسد نمادها،کارکردهای متفاوت و متعددی دارند که هم توان اثربخشی بر فرهنگ جوامع دارد و هم قابل تاثیر بر تمدن‌ها است. نمادها و عناصر نمادین دینی و ملی، جایگاه و آثار خاص خود را در قبال شخص، جامعه و جهان داشته و منهای آن که در شریعت اسلام تعریف شده، دانشمندان و اسلام شناسان را نیز به تأمل و اظهار نظر واداشته است.
استاد دانشگاه در ادامه افزود: نماد یکی از عناصر تاثیرگزار در حوزه علوم اجتماعی به شمار می‌رود با آن که اصطلاح نماد گاهی اوقات مترادف با کلمه علامت به کار می‌رود، اما متداول‌تر از آن است که نماد را به صورت زیرطبقه‌ی از علامت به شمار آوریم که خصیصه‌های معرفی کننده‌اش نوع رابطه ارادی یا قراردادی میان نماد و امور نمادی شده است. واژگان نماد، نمادی، نمادین و سمبل در بیانات رهبری بارها مورد اشاره قرار گرفته و موضوعات مختلفی بدان تلقی شد ه است.
استادیار گروه معارف اسلامی، دسته‌بندی نمادها را از دیدگاه رهبری چنین بیان کرد: به هر روی، با بررسی و دسته‌بندی بیانات و مکتوبات رهبری از سال 1366 تا کنون، مصادیق نماد چهارگونه‌ی عمده می‌یابد:
1 - نمادهای رفتاری
2 - نمادهای تاریخی
3 - نمادهای تشکیلاتی
4 - نمادهای شخصیتی
که در ادامه بحث به تشریح هر یک پرداخت.
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی شیرودی از ناقدان این کرسی در ادامه چند نقد را بیان کرد و چنین گفت: ارتباط نمادها با تمدن نوین اسلامی در بیان و نحوه وصل آن ضعیف بود مثلا در واژه ولایت که یک نماد است شما این نماد را چگونه پیوند می‌زنید به تمدن نوین اسلامی! البته بحث‌های اینگونه به دنبال طرح مسائل تئوری هستیم که در بیان دکتر اسعدی به خوبی بیان شد ولی فرصت‌ها مثل برق می‌گذرد و زمانی نیست که در هسته تئوری باقی بمانیم و راهکار عملی ارائه ندهیم در هر صورت به ارتباط‌ها به خوبی پرداخته نشد.
وی در ادامه به مساله تلفیق اشاره کرد: تلفیق امر خوبی است اما تلفیق بین نمادهای ملی و مذهبی سال‌ها کار شده ولی دستاوردهای مطلوبی نداشته است ما باید از تلفیق عبور کرده باشیم و بحث الان ما باید بحث ترکیب این دو باشد مثلا دنیایی خارج از ایران است بالاخره نمادهایی دارند که بخواهیم و نخواهیم بر ما فشار می‌آورند در اینجا باید ببینم کجا می‌توانیم با اینها تلفیق شویم و یا نشویم که باید در این بحث‌ها ثمره تلفیق دیده شود.
از دیگر ناقدان این کرسی حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر امیرمحسن عرفان که بیان خود را در سه بخش ادامه داد و چنین گفت: امتیازات این کرسی، اهمیت موضوع بحث و بعد برخی از توقعات از این بحث. بخش اول امتیازات کرسی است که دو امتیاز شاخص دارد یکی مساله جویی هوشمندانه جناب دکتر اسعدی است و دوم رویکرد علمی و پژوهشی این کرسی است که در تبیین و پردازش محتوا داشتن در بخش اهمیت هم سه نکته قابل بیان است، اول اینکه در مواجه با سکولاریزه کردن نمادهای انقلابی که بعد از گذشت زمانی از پیروزی انقلاب حاکمیت لیبرال‌ها متاسفانه تفاسیر سکولار از نمادهای انقلابی وجود دارد یا بعضا بزرگ‌نمایی برخی نمادها و کنار گذاشتن بعضی نمادها را می‌بینیم قرائت‌های ناصواب از نمادهای تمدنی و انقلابی وجود دارد. نکته دوم گسست بین اندیشه و میدان است، گاهی نمادی مطرح می‌شود خواستگاه اندیشه‌ای آن هم هست ولی متاسفانه در میدان اجتماعی ما گسست وجود دارد بین اندیشه و میدان اجتماعی است. مثلا در کشور استرالیا نماد کانگورو وجود دارد چون این حیوان عقب نمی‌تواند برود و باید حتما دور بزند به همین خاطر مردم این کشور کانگورو را نماد قرار دادند یعنی ما عقب بر نمی‌گردیم و این نماد را فراوان به کار می‌برند ولی در ایران فقط گنبد و گلدسته جمکران و گل نرگس را نماد کردیم که در کشورهای دیگه اصلا این نماد شناخته شده نیست یعنی به شدت در این نمادسازی و میدان اجتماعی گسستگی است. نکته سوم پیشتازی رقبا در نمادسازی، آنقدر که رقبای دینی و تمدنی ما در غرب نمادسازی موفق بودن که ما نبودیم. ایشان در ادامه به شرح نمادهای غربی پرداخت.
در پایان دکتر اسعدی ضمن تشکر از اساتید به جمع‌بندی مبحث پرداخت و گفت: این نکته نیز قابل توجه است که در مقابل عناصر نمادین مربوط به فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، نمادهای مربوط به فرهنگ و تمدن غرب و جهان استکبار نیز مدنظر رهبری بوده است. او آمریکا و رژیم صهیونیستی را نماد جبهه مقابل نظام اسلامی می‌داند؛ نظامیان صهیونیست را نماد خونخواری، وحشی‌گری، درّندگی و بی‌اعتنایی به همه موازین بشری قلم‌داد نموده است.