مصاحبه با محقق عرصه‌ی قرآن و حدیث و نویسنده‌ی حوزوی هیدج
جمعه ۳ تير ۱۴۰۱ ساعت ۰۹:۵۲:۵۳
به گزارش روابط عمومی مدرسه علمیه الزهرا(س) هیدج طی مصاحبه با حجت‌الاسلام والمسلمین علی شعبانی :
- با سلام و احترام خدمت شما استاد بزرگوار، لطف کنید خودتان را به طور اجمالی معرفی بفرمایید.
با سلام و عرض ادب و خداقوت، بنده علی شعبانی استاد حوزه و محقق عرصه‌ی قرآن و حدیث، از سال 1378 سوم راهنمایی وارد حوزه علمیه شدم و پس از پایه 6، در دو سال و به صورت جهشی تحصیلات خود در پایه‌های 7 تا 10 را به اتمام رسانیده و سپس وارد درس خارج شدم و در محضر اساتید و مراجع بزرگواری پای شاگردی نشستم و دروس خارج فقه و اصول را در شهر مقدس قم خوانده و در کنار آن پای کلاس‌های درس تفسیر آیت‌الله جوادی عاملی به فراگیری علوم قرآن و حدیث پرداختم و دکترای فقه و اصول ره به حول و قوه الهی دریافت کردم.
- از چه دورانی به تحقیق و پژوهش علاقه‌مند و وارد عرصه‌ی نویسندگی پژوهشی شدید؟
بنده از همان دوران تحصیل به تحقیق و پژوهش علاقه‌مند بوده و این استعداد در وجود بنده بود. اما به دلیل نبود امکانات پژوهشی و عدم دسترسی به کتابخانه‌های غنی و منابع دست اول، مانع از فعالیت جدی می‌شد ولی با این تفاسیر، بنده پس از عزیمت به قم در اکثر کتابخانه‌های این شهر به عضویت درآمده و فعالیت پژوهشی خود را از سر گرفتم و در همان دوران طلبگی با وجود نبود سیستم رایانه و امثال این امکانات، به دنبال نظریه‌پردازی در تحقیق‌های خود بودم و با نگارش تفسیری سوره‌ی کوثر و ارائه‌ی نظریه درباره تفسیر آیت‌الله مکارم(حفظه‌الله)؛ با اینکه نظریه‌ام رد شد اما جسارت بنده در نوشتن مورد تشویق و خوشایند اساتید قرار گرفت.
- آیا از نوشته‌ها و تحقیقات دوران طلبگی خود، آثاری دارید؟
بله در همان دوران طلبگی تحقیق جامعی درباره علم نحو به رشته‌ی تحریر درآوردم که بعدها و در حدود شش سال قبل، کتاب مدخل علم نحو را که گزیده‌ای از این تحقیق گسترده بود، به چاپ و نشر رساندم.
- محتواهای دینی مکتوب حضرتعالی بیشتر به کدامین موضوعات دینی ورود پیدا کرده و اساسا محور موضوعات تولیدی شما چیست؟
محتواهای تولیدی بنده اساسا پژوهش‌محور با موضوعات دینی و رویکرد قرآن و حدیث هستند و موضوع خاصی از دایره‌ی مضامین دینی را شامل نمی‌شود. در کل می‌توان گفت محور خاصی ندارند و هرجا و هرموضوعی از دین نیاز به تحقیق و بررسی و تولید محتوا داشته باشد، حقیر پای کار هستم ولی در کل مطالب کشکول‌وار با محوریت قرآن و روایات می‌باشند.
- استاد، با توضیحاتی که فرمودید بیشتر به دنبال تحقیق حول کدام محورها هستید؟
بنده بیشتر به دنبال موضوعات نو و مطالبی هستم که درباره‌ی آن یا کار نشده و یا حداقل من ندیده‌ام. برای مثال کتابی که اخیرا تحت عنوان «قواعد تعبیر رؤیا» از بنده منتشر شده، بنده با تحقیقات مفصلی که انجام دادم، درباره‌ی این موضوع در بین شیعیان کتابی نبود و موضوعات این‌چنینی غالبا نوشته اهل‌سنّت بود که اسناد آن یا مجعول بوده و یا به ابوبکر و عمر می‌رسد درحالیکه ما درباره‌ی قواعد تعبیر رؤیا روایات داشتیم و نیاز به کار مفصل پژوهشی داشت. بنابراین بنده به دنبال مطالب نو هستم؛ مطالبی چون آیات سور دروغین، یا موضوعاتی چون کتاب تازه نشر فیزیولوژی حافظه که برداشت تفصیلی از روایات را ملزم به توسعه‌ی دایره‌ی مطالعاتی حقیر می‌کند تا در قالبی راهگشا و کاربردی از مسائل دینی به مخاطب ارائه شود.
- نظر شما درباره‌ی اهمیت و جایگاه تحقیق و پژوهش بالاخص پژوهش دینی و در بین طلاب چیست؟
ما در زمانی زندگی می‌کنیم که از یک‌سو با حجم انبوهی از علوم مختلف و در حال گسترش مواجه هستیم و از سوی دیگر موج حمله‌های فرهنگی به قدری زیاد است که لازم و ضروری است طلبه‌ها اهل تحقیق و پژوهش باشند. از نظر بنده امروزه هر فرد طالب علم دین در هرجایگاهی که هست باید محقق باشد؛ طلبه‌ی محقق؛ مبلّغ محقق؛ مدرّس محقق. تا بدین ترتیب ذره‌ذره روایات و آیات را چون پازل علمی در کنار هم بچیند و به تولید علم جدید بیانجامد و یا محتواها را در قالب نو ارائه نماید و یادمان باشد اگر طلبه اهل تحقیق شد، محل شفاء می‌شود.
- چقدر در روز مطالعه دارید و اساسا برای ورود به نویسندگی پژوهشی چقدر باید مطالعه کرد؟
بنده به طور متوسط روزانه 5 الی 6 ساعت سوای مطالعه برای تدریس و تبلیغ، مطالعه و کار پژوهشی غیر درسی دارم و معمولا صبح که از خانه خارج می‌شوم، بعد تدریس تا شب در کتابخانه‌ی حوزه مشغول به مطالعه هستم. برای پژوهش مطالعه لازم است اما مهم‌تر از آن نظم در مطالعه است و طلاب در یادگیری منظومه‌های علمی دچار مشکل هستند؛ اغلب طلاب نکات پراکنده نحوی و اصولی و... را بلد هستند اما یک منظومه‌ی نحوی یا اصولی بلد نیستند. مطالعه باید منضبط، منظم و حول یک محور خاص باشد. به عنوان مثال بنده برای تحلیل متن یک روایت، گاهی باید چندین نوع مطلب غیر مرتبط با علوم دینی را هم به طور کامل کاوش کنم و حول این محور خاص، مطالعه‌ی جامع داشته باشم و مثلا بنده برای نگارش کتاب فیزیولوژی حافظه، بیش از 30 عنوان کتاب گاها قطور را مانند قانون ابن‌سینا و زکریای رازی و امثالهم سوای منابع دینی را واو به واو مطالعه کردم. بنابراین باید برای یک کار پژوهشی مؤثر باید با برنامه‌ریزی و دقت عمل، به طور منظم، تحقیق و تفحص و تدبر کرد تا به نتیجه‌ی مطلوب رسید.
- وجود امکانات کشور برای دسترسی به منابع علمی دین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امروزه امکانات پژوهشی بسیار خوب و در دسترس است. برای مثال بنده قریب به 50 عنوان از نرم‌افزازهای نور را دارم و برای کار پژوهشی استفاده می‌کنم. نرم‌افزارهایی که جامع هم هستند. مانند جامع‌التفاسیر، جامع‌الاحادیث، جامع طب، جامع اصول و ... .به‌علاوه هم کتابخانه‌های بزرگ دیجیتالی و سایت‌های بسیار خوب و معتبر عربی هم در دسترس هستند که محتوا نیز به راحتی از آن‌ها قابل بارگیری است و برای یک فرد دغدغه‌مند همین منابع فوق‌العاده مفید هستند و بهانه‌ی نبود منابع، امروزه سخن قابل پذیرشی نیست.
- فاکتورها و مهارت‌های مهم برای ورد به عرصه‌ی نویسندگی پژوهش‌محور را بیان کنید.
برای نویسندگی پژوهشی بیش از 20 مهارت لازم است و مهم‌ترین آن‌ها، روش مطالعه، تلخیص، منبع‌شناسی، نرم‌افزارشناسی، روش تحقیق و ... می‌باشد که باید ابتدا این مهارت‌ها به دست آید تا کار منسجم پژوهشی انجام گیرد.
- میزان حمایت از اساتید و طلاب اهل قلم حوزه‌های علمیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
میزان حمایت از دانش‌پژوهان و طلاب اهل قلم را ضعیف برآورد می‌کنم. مگر چند درصد از طلاب و اساتید حوزه اهل قلم هستند و متاسفانه این حمایت در بعد معنوی و مادی وجود ندارد. برای مثال وقتی یک نویسنده حوزوی می‌خواهد اثری را منتشر و یا معرفی کند، نبود حمایت مالی و حتی معنوی او را در مضیقه قرار می‌دهد و یا وقتی می‌خواهد آثارش را به جشنواره‌ای ارسال کند، با شرط سنی مواجه می‌شود و از این کار باز می‌ماند.
- لطفا تعداد آثار و عناوین فعالیت‌های خود را بیان کنید.
من بیش از 40 عنوان کار پژوهشی دارم، 5 جلد تحت عناوین «مدخل علم نحو»، «فیزیولوژی حافظه»، «قواعد تعبیر رؤیا»، «نظریات تفسیری در حروف مقطعه» و « آلزایمر» چاپ شده، همچنین 4 عنوان نیز در دست چاپ است و مابقی در سیستم شخصی آماده‌ی چاپ است اما نیاز به حمایت دارد که ان‌شاءالله مورد عنایت و حمایت قرار گیرد و امید است که روز به روز شاهد پیشرفت‌های علمی و پژوهشی بیشتر طلاب اهل قلم و حمایت از آن‌ها باشیم.