نشست پژوهشی شخصیت شناسی علامه طباطبایی
دوشنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۱ ساعت ۱۹:۲۵:۴۵
به گزارش روابط عمومی مدرسه علمیه الزهرا(س) زنجان، معاون پژوهش مدرسه نشست پژوهشی با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین آقایاری برگزار کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین آقایاری بحث را این‌گونه آغاز کرد: علامه طباطبایی یکی از شخصیت‌های گران‌سنگ و وزین جهان تشیع بودند و امروز چهلمین سالگرد ارتحال ایشان را گرامی می داریم.
مطالب در سه بخش و یک خاتمه ارائه می‌شود. خداوند در آیه 11 سوره مجادله می‌فرماید: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» از میان دانشمندان فقط علما هستند که خشیت دارند.
علامه شخصیت ذوابعادی دارند و باید از ابعاد و اضلاع مختلفی بحث را مطرح کرد.
بعد علمی
شخصیت ایشان کاملا علمی بود؛ چون ایشان در طول 81 سال از عمر شریفشان کارهای علمی گران‌سنگی انجام دادند و شاگردان طراز اول و مثمر ثمری را تحویل جامعه علمی و فرهنگی و سیاسی دادند. از جمله شاگردان علامه؛ شخصیت والای علمی و معرفتی همچون علامه جوادی آملی؛ شهید بهشتی، امام موسی صدر؛ آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله عزالدین زنجانی؛ آیت الله مصباح؛ سیدجلال آشتیانی و آیت الله نوری همدانی هستند.
تربیت این قشر شاگردان نشانگر این است که علامه چه شخصیت علمی والایی داشت؛ شخصیتی که عمیقاً مصداق «وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» بود. نمونه دیگر مناظره علامه با فیلسوف جهان غرب، پرفسور هانری کربن که به صورت مکتوب آمده هیچ شخص منصف و عالمی نیست که این مناظره را ببیند و پی به شخصیت ایشان نبرد. این مناظره در سیره اهل بیت(ع) به خصوص امام رضا(ع) هم بود.
آثار علامه غنای علمی دارد از جمله تفسیر شریف المیزان که دایره‌المعارفی از دین مبین اسلام است و بحث‌های پیچیده را با تخصص خاص مطرح کرده و آن هم با روش تفسیر قرآن به قرآن که مستند به آیه 7 سوره آل عمران بوده که می‌فرماید: «هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَا»
ایشان در تفسیر المیزان درباره تفاوت ظریف در «هُم درجات» و «لَهُم دَرجات» بیان می‌کنند؛ «هُم درجات» بار معناییش نسبت به «لَهُم دَرجات» است. «هُم درجات» یعنی مومنین به جایی می‌رسند که خودشان درجه می‌شوند. در حالی‌که زمحشری هر دو این‌ها را یکسان می‌داند.
یکی از نشانه‌های شخصیت علمی علامه؛ کتب علمی و عمیق ایشان است. مثل تفسیر المیزان؛ بدایه الحکمه و نهایه الحکمه در حوزه فلسفه؛ کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم که موجب شد بسیاری از جوانان مسلمان از هلاکت در کفر نجات یابند؛ کتاب شیعه در اسلام؛ حاشیه بر اسفار، حاشیه بر کفایه؛ سنن النبی؛ رساله انسان از آغاز تا انجام.
علامه ذوق شعری داشتند؛ دیوان شعر که اشعار نغز و لطیف دارند.
بُعد اخلاقی و رفتاری
1. اخلاص و بی ریایی
مرحوم استاد سيد «محمد باقر موسوي» صاحب ترجمه تفسيرالميزان فرمود: «روزي براي مقابله ترجمه الميزان خدمت علامه طباطبايي رفتم. به من فرمود: برادرم از تبريز براي من نامه نوشته و در آن تذكر داده است كه يكي از بزرگان با روح پدرم ارتباط پيدا كرده و پدرم به او فرموده است من از همه فرزندانم راضي هستم، ولي آن پسرم كه در قم است (علامه) با اينكه امكانات بسياري دارد، چيزي از آن‌ها را براي من نفرستاده است. سپس علامه فرمود: به همين دليل تصميم گرفته‌ام اگر نگارش اين كتاب در پيشگاه خدا ثوابي داشته باشد، ثواب آن را به پدرم اهدا كنم و تو گواه باش كه من چنين عهدي كردم. من هم به علامه عرض كردم: شما نيز گواه باش كه ثواب ترجمه اين تفسير را به پدر و مادرم اهدا كردم.
آیت الله سبحانی می‌فرماید: ما با اینکه با علامه طباطبایی انس بیشتری داشتیم به یاد نداریم مطلبی را سوال نشده بفرمایند یا تظاهر به علم کنند.
2. اخلاص
3. تعبد و بندگی
اهل عمل به واجبات و مستحبات و دائم الذکر و عرفان و تهجد بودند. در ماه مبارک رمضان قبل از نماز و افطار به حرم حضرت معصومه می‌رفتند و زیارت می‌کردند.
در آیه اول سوره اسراء آمده؛ « سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى»؛ اشاره می کند پیامبر(ص) بنده خدا بوده و هر کسی بنده خدا باشد خداوند او را به ملکوت و معراج می برد تا حقایق را ببیند. علامه حسن زاده آملی از شاگردان علامه طباطبایی در کتاب الهی‌نامه می‌فرماید: خوشا به حال کسانی که همیشه مُحرمند، که ایشان مَحرم تواند.
4. خوش برخورد
با اهالی منزل برخورد محبت‌آمیز و کریمانه داشت؛ کم حرف بوده و پرحرفی را سبب تضعیف و کم شدن حافظه می دانست؛ در حالی‌که جامع علوم منقول و معقول بود بسیار ساده صحبت می‌کردند. افراد خیال می‌کردند که ایشان فرد عادی است. پس هم مردم‌دار بودند و هم توجه اشان به غایت حوزه‌های علمیه و علما که حفظ دین است؛ بود.
5. شناخت مقتضیات زمان
از جمله شاگردان ایشان شهید مطهری هست و علامه طباطبایی شخصیتی بودند که همراه امام بودند و آشنا به مقتضیات زمان بودند. از هوی و هوس به دور بودند و احترام زیادی قائل بودند و رابطه دوستانه داشتند و مصداق «العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِس» بودند.
6. شرح صدر
ایشان انسان مهربان و وسیع القلب و وارسته و متوضع بودند و با شاگردانشان ساعت‌ها گفتگو می‌کردند و از مدرسه تا منزل مشایعت می‌کردند.
علامه از نظر فردی، خطاط برجسته و نقاش و طراح ورزیده؛ طبع روان شاعرانه؛ اسب سوار، تیرانداز ماهری بودند و مهارت‌های زیادی داشتند.